na unikalnej pocztówce z pierwszego mundialu 1930, którą już pokazywałem:
widać flagę
Serbii (po lewej stronie, w środku: czerwono-niebiesko-biała). a startowała przecież, jako jeden z zaledwie 4 krajów europejskich,
Jugosławia (Królestwo Jugosławii, nazwa państwa obowiązywała od 1929 roku; wcześniej SHS - Królestwo Serbów, Chorwatów i Słoweńców).
ale na pocztówce nie ma błędu! bo de facto reprezentacja Jugosławii była reprezentacją Serbii, a wręcz samego Belgradu, a nawet klubu BSK! na pierwszy mundial byli powołani tylko i wyłącznie Serbowie (pomijając Ivana Beka, który miał niemiecko-czeskie pochodzenie, ale w Belgradzie się urodził i po serbsku mówił). nie było ani jednego Chorwata, Słoweńca czy Bośniaka.
na początku 1930 roku doszło do wielkiego konfliktu w Jugosłowiańskim Związku Futbolowym (JNS). 16 marca siedziba organizacji została przeniesiona z chorwackiego Zagrzebia do serbskiego Belgradu.
trochę to przypominało Polskę i rok 1927. tworzono ligę, a PZPN przeniósł się wówczas z Krakowa do Warszawy. dotychczasowy prezes PZPN dr Cetnarowski i jego klub Cracovia gorąco protestowali. sypały się oskarżenia i skargi do FIFA, wzajemne dyskwalifikacje starych i nowych władz. a wszystko oczywiście w atmosferze tuż po przewrocie majowym 1926 roku - także w PZPN władzę przejęli wojskowi.
w Jugosławii dochodził jeszcze mocniejszy czynnik - narodowość. i jak w Polsce sytuacja w futbolowym związku była odpryskiem sytuacji politycznej. król Aleksander I zawiesił w 1929 roku konstytucję i centralizował kraj, likwidując m.in. odrębne kraje. JNS wciąż jednak składał się z autonomicznych związków krajowych: obok najliczniejszego Belgradu były to Zagrzeb, Split, Sarajewo, Subotica (miasto w Wojwodinie), Ljubljana, Osijek i Skopje.
obrady JNS z 16 marca 1930 roku miały niecodzienny, burzliwy przebieg. istniały wątpliwości co do mandatu wielu delegatów. gdy pod koniec 1929 roku pojawiły się żądania, by to Belgrad był siedzibą piłkarskiej centrali, nagle w Chorwacji jak grzyby po deszczu zaczęły powstawać nowe kluby. od listopada 1929 do marca 1930 zarejestrowano w Zagrzebiu 155 nowych zespołów! nowe kluby to nowe głosy. Serbowie zażądali ekspertyzy od policyjnych prawników. i wygrali - nowe, istniejące w większości tylko na papierze zespoły nie były na zjeździe reprezentowane.
Belgrad triumfował, ale konflikt dopiero wtedy rozpoczął się na dobre. stare władze JNS ani myślały ustępować. doszło do groteskowych sytuacji. w kwietniu 1930 roku towarzyski mecz z Jugosławią miała rozegrać Bułgaria. dostała 2 zaproszenia - jedno z Zagrzebia, drugie z Belgradu. a dodatkowo: Zagrzeb powoływał do reprezentacji graczy z Belgradu, Belgrad graczy z Zagrzebia.
ostatecznie mecz odbył się w Serbii, żaden Chorwat się nie stawił. był też większy kłopot. trenerem reprezentacji był Chorwat, słynny dr Ante Pandaković. kierował drużyną od 1926 roku. z dnia na dzień przestał to robić. "Plavi" byli w rozsypce.
tylko przez chwilę wydawało się, że na mundial pojedzie cała Jugosławia. w maju, z uzasadnieniem, że to prestiżowe spotkanie o Puchar Króla Jugosławii, Chorwaci zezwolili swoim zawodnikom na udział w meczu z Rumunią. Jugosławia wygrała 2:1, a obie bramki zdobyli... Chorwaci.
zawodnicy z Zagrzebia i Splitu stanowili wtedy o sile reprezentacji. klub z Belgradu (Jugoslavija)zdobył tytuł mistrza Jugosławii w 1925 roku. potem wygrywali tylko Chorwaci. 1926 - Građanski Zagrzeb, 1927 - Hajduk Split, 1928 - znowu Građanski, 1929 - ponownie Hajduk, a w 1930 roku Concordia Zagrzeb (sezon skrócony; nowe władze JNS postanowiły grać systemem jesień-wiosna).
bramkarz Maksimilijan Mihelčić, pomocnik Danijel Premerl czy napastnik Antun Bonačić stanowili o sile reprezentacji. karierę dopiero zaczynał 19-letni wówczas Ivan Hitrec, być może najlepszy Chorwat w przedwojennej piłce. debiutował w reprezentacji w 1929 roku, w pierwszych 4 meczach strzelił 4 gole, a o jego grze do dziś krążą podobne legendy jak o naszym Erneście Wilimowskim. na debiut niecierpliwie czekał też 18-letni wtedy Aleksandar Živković "Šimšir", potem wielka legenda chorwackiej piłki.
do ostatniej chwili belgradzkie władze JNS miały nadzieję, że do chorwackiego bojkotu wyprawy do Urugwaju nie dojdzie. do FIFA wysłano nawet oficjalną listę zawodników, na której byli Chorwaci.
sekwencja wydarzeń wyglądała następująco:
- 3 czerwca 1930r. związek ustalił 17-osobową kadrę (dla tylu zawodników Urugwaj gwarantował zwrot kosztów podróży, zakwaterowania, diety itp.). Było w niej 5 zawodników z Zagrzebia i 2 ze Splitu (a narodowościowo: 6 Chorwatów i 1 Słoweniec);
- 7 czerwca zawodnicy z Zagrzebia i Splitu odmówili udziału w wyprawie za ocean, jedynym wyjątkiem był Ivan Hitrec;
- mimo to (terminy obligowały!), Belgrad zgłosił do FIFA oficjalną 22-osobową kadrę. i byli w niej nadal czterej Chorwaci, jeden Słoweniec i bośniacki Serb;
- 15 czerwca, zaledwie 2 dni przed podróżą do Urugwaju bojkot był już faktem. nawet młody Hitrec nie reagował na powołanie. ogłoszono kolejną kadrę: ponownie 17 zawodników;
- a jakby tego było mało, ostatniego dnia doszło do kolejnych 2 zmian: zrezygnował m.in. Serb z Wojwodiny (Miloš Beleslin, klub SAND Subotica).
Jugosławia 1930
reprezentacja Jugosławii wydawała się słaba. największe kłopoty były z bramkarzem. Jakšić rozegrał (i to tuż przed mundialem) zaledwie 2 mecze międzypaństwowe. ale w spotkaniu nr 3, już na mistrzostwach świata z Brazylią, zagrał mecz życia. Serbowie pokonali faworytów 2:1, potem wygrali 4:0 z Boliwią. do półfinału awansowali jako jedyna drużyna z Europy. przegrali tam aż 1:6 z Urugwajem, ale po bardzo kontrowersyjnym, "gospodarskim" sędziowaniu.
"Plavi" zajęli 3 miejsce na świecie. to do dziś największy sukces i w historii nieistniejącej Jugosławii i w historii Serbii. dziś powstają o tym filmy, bijące rekordy popularności w Belgradzie:
i jeszcze kilka uwag statystycznych, dla fanatyków:
- większość graczy (aż 10 z 17) wywodziła się z jednego klubu BSK Belgrad,
- w kadrze było trzech zawodników grających we Francji (dwóch z nich właśnie z BSK, jeden z Jugoslaviji) - napiszę kiedyś o tym osobno, bo to pierwsi w historii mundiali gracze z klubów zagranicznych w reprezentacji narodowej,
- po mundialu, na fali wspaniałego sukcesu reprezentacji, BSK grało rewelacyjnie i pokonało kluby chorwackie zdobywając mistrzostwo Jugosławii w sezonie 1930/31.
p.s. prawie wszystkie informacje w tym artykule publikowane są w Polsce po raz pierwszy. proszę mieć to na względzie :)
p.p.s. dziękuję Maćkowi Barszczakowi za książkę "Montevideo. Bog te video!" dzięki Twojej pomocy zweryfikowałem kilka informacji.
p.p.p.s. jutro na blogu opublikuję 3 kadry Jugosławii: pierwotną, zgłoszoną do FIFA i rzeczywistą, grającą w Urugwaju.
żródła:
informacje własne :)
Petar Prokić "Montevideo. 1930 god", Belgrad 1998
Vladimir Stanković "Montevideo. Bog te video!", Belgrad 2010
Mihailo Andrejević "Dugo putovanje kroz fudbal i medicinu", Gornji Milanovac 1989
Andrzej Gowarzewski "Herosi Mundiali", Katowice 1993
.jpg)
